عبدالله بن جعفر بن ابیطالبعبداللّه بن جعفر بن ابی طالب، بن عبد المطلب قرشی هاشمی، کنیه‌اش ابو جعفر، از اصحاب رسول اکرم صلوات الله علیه و امام علی و امام حسن علیهم‌السلام است.از او به مناسبت در باب حج نام برده‌اند. فهرست مندرجات۲ - پدر و مادر عبدالله ۳ - شهادت پدر عبدالله ۴ - علت نام‌گذاری پدر عبدالله به جعفر طیار ۵ - قبر پدر عبدالله ۶ - بیعت عبدالله با پیامبر ۷ - ولادت عبدالله ۸ - لقب ابن ذی الجناحین ۹ - ابراز محبت پیامبر به عبدالله ۱۰ - شغل عبدالله ۱۱ - مشارکت در فتوحات شام ۱۲ - بدرقه ابوذر در زمان عثمان ۱۳ - اجرای حدّ بر ولید بن عقبه ۱۴ - تلاش برای نجات جان عثمان ۱۵ - بیعت با امام علی ۱۶ - همراهی امام علی در جنگ جمل ۱۷ - همراهی امام علی در جنگ صفّین ۱۸ - وجود عبدالله در جریان حکمیت ۱۹ - امام علی و پذیرش پیشنهاد عبدالله ۲۰ - شراکت با زبیر و رفع محجوریت ۲۱ - قصاص ابن ملجم ۲۲ - همراهی امام حسن تا زمان صلح ۲۳ - ارتباط با دربار معاویه ۲۳.۱ - گرفتن لقب سید بنی هاشم ۲۳.۲ - منشأ احترام معاویه ۲۳.۳ - مفاخرات عبدالله با عمرو عاص و یزید ۲۴ - ممانعت از مشاجره امام حسین با مروان ۲۵ - ارتباط با دربار یزید ۲۶ - نوشتن نامه به امام حسین ۲۷ - شهادت پسران عبدالله در رکاب امام حسین ۲۸ - مذاکره با یزید در واقعه حرّه ۲۹ - شهادت دو پسر عبدالله در واقعه حرّه ۳۰ - بیعت با عبدالله بن زبیر ۳۱ - ارتباط با دربار عبد الملک مروان ۳۲ - مکان اقامت عبدالله ۳۳ - وفات عبدالله ۳۴ - مدفن عبدالله ۳۵ - سن عبدالله ۳۶ - خصوصیّات شخصیتی ۳۶.۱ - علاقه به موسیقی ۳۶.۲ - جواد و خوش اخلاق ۳۷ - راوی حدیث ۳۸ - نقل روایت از عبدالله ۳۹ - همسر عبدالله ۴۰ - فرزندان عبدالله ۴۱ - فهرست منابع ۴۲ - پانویس ۴۳ - منابع ۱ - حکم زیارتزیارت عبد اللّه بن جعفر، همسر حضرت زینب سلام اللّه علیها در مدینه ، قبرستان بقیع مستحب است. [۱]
الدروس الشرعیة، ج۲، ص۲۰ ۲۱.
۲ - پدر و مادر عبداللهنام پدر عبدالله، جعفر بن ابی طالب، برادر علی علیه‌السلام بود و مادرش اَسماء بنت عُمَیْس بود. جعفر بن ابی طالب یکی از نخستین مسلمانان در شهر مکه بود. ایشان در جریان هجرت مسلمانان به حبشه، از طرف پیامبر صلوات الله علیه به سرپرستی مهاجران برگزیده شد. ۳ - شهادت پدر عبداللهوی در سال هفتم هجرت به مدینه بازگشت و در غزوه موته به عنوان فرمانده اول مسلمانان شرکت کرد و در همان جنگ به شهادت رسید. ۴ - علت نام‌گذاری پدر عبدالله به جعفر طیاربعد از شهادت جعفر، رسول خدا صلوات الله علیه، فرزند او عبدالله را در آغوش گرفت و درباره جعفر فرمود: خداوند عوض دستان او ـ که قطع شد ـ دو بال به وی خواهد داد که در بهشت همراه فرشتگان پرواز کند. به همین دلیل آن حضرت را جعفر طیّار نامیدند. ۵ - قبر پدر عبداللهدر حال حاضر، قبر وی، از مزارهای مهم در موته ـ واقع در کشور اردن ـ به شمار می‌آید که در سال‌های اخیر بازسازی شده و ضریح تازه‌ای بر مزار وی نصب گردیده است. ۶ - بیعت عبدالله با پیامبرعبدالله در سال هفتم هجرت، پس از غزوه خیبر، به همراه خانواده‌اش به مدینه بازگشت و در کودکی با رسول اکرم صلوات الله علیه، بیعت نمود. [۳]
السیرةالنبویة ج۴، ص۱۱.
[۴]
السیرةالنبویة ج۴، ص۲۴.
[۵]
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱.
۷ - ولادت عبداللهدر هجرت دوم به حبشه، جعفر، زنش اسماء را با خود همراه برد و عبداللّه، به منزله نخستین مولود مسلمانان، در آنجا متولد شد. [۸]
الستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۰ـ۸۸۱.
[۹]
اسدالغایة فی معرفة الصحابة ج۳، ص۱۹۸.
از سویی، گفته شده که عبدالله، هنگام بیعت با پیامبر صلوات الله علیه، هفت ساله و هنگام وفات پیامبر صلوات الله علیه، ده ساله بوده است. بنابراین روایات، وی در سال اول هجرت به دنیا آمده است. [۱۲]
المعارف، ص۲۰۶.
۸ - لقب ابن ذی الجناحینبنابر پاره‌ای روایات، هنگامی که جعفر در غزوه (سریه) موته به شهادت رسید (سال ۹) و پیامبر اکرم صلوات الله علیه، فرزندان او را مورد نوازش قرار داد، عبداللّه خردسال بود. [۱۳]
المغازی للواقدی ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷.
پس از این غزوه، عبداللّه را، با توجه به حدیثی از پیامبر صلوات الله علیه درباره جعفر، ابن ذی الجَناحَین خواندند. [۱۵]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۲.
۹ - ابراز محبت پیامبر به عبداللهفرزند وی عبدالله آن زمان کودکی خردسال بود که پیامبر صلوات الله علیه در حق وی بسیار محبّت کرد. ۱۰ - شغل عبداللهعبداللّه بعدا به تجارت پرداخت و گاه زمینی می‌خرید و آن را آباد می‌ساخت. [۱۸]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۵ـ۴۶۶.
۱۱ - مشارکت در فتوحات شاماغلب منابع تاریخی از حضور او در فتوحات صدر اسلام یادی نکرده‌اند، اما بنابر کتاب فتوح الشام، منسوب به واقدی [۱۹]
فتوح‌الشام (منسوب) ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۸.
، عبداللّه در فتوحات شام در زمان خلافت عمر، مشارکت نمود و ابو عبیده با نصب رایتی برای او، وی را امیر پانصد سواره‌نظام کرد.۱۲ - بدرقه ابوذر در زمان عثماندر دوره خلافت عثمان، هنگام تبعید ابوذر به ربذه، عبداللّه به تبعیت از علی علیه‌السلام، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد. [۲۰]
تاریخ الیعقوبی ج۲، ص۱۷۲.
[۲۱]
مروج الذهب و معادن الجواهر ج۳، ص۸۴.
۱۳ - اجرای حدّ بر ولید بن عقبهبه گفته ابن ابی الحدید در جریان شراب خواری ولید بن عُقبه، والی عثمان در کوفه، عبداللّه به دستور علی علیه‌السلام بر ولید، حد جاری نمود. ۱۴ - تلاش برای نجات جان عثماندر سال ۳۵ هنگامی که عثمان در محاصره مخالفان بود، عبداللّه ظاهرا جزو کسانی بود که از طرف علی علیه‌السلام برای حفظ جان عثمان، از تعرض مخالفان کوشید. [۲۴]
الجمل، ص۴۳۵ـ۴۳۶.
۱۵ - بیعت با امام علیدر دوران خلافت علی علیه‌السلام، عبداللّه در بیشتر حوادث، حضور داشت. وی با علی علیه‌السلام بیعت نمود. [۲۵]
الجمل، ص۱۰۷.
۱۶ - همراهی امام علی در جنگ جملبا وقوع جنگ‌های داخلی، عبداللّه به طرفداری از علی علیه‌السلام شرکت کرد و در جنگ جمل با امام همراهی کرد. [۲۶]
مروج الذهب و معادن الجواهر ج۳، ص۱۰۵.
شاید پس از این جنگ بود که همراه حضرت علی در کوفه اقامت گزید. [۲۷]
الطبقات، ص۲۱۳.
۱۷ - همراهی امام علی در جنگ صفّیندر جنگ صفّین نیز وی در کنار امام بود و بر قبایل قریش و قبیله اَسَد و قبیله کِنانه ریاست داشت و پیادگانِ سَمت راست سپاه امام را فرماندهی کرد. [۲۹]
الفتوح ج۳، ص۲۴.
او به همراه عده‌ای از قریش و انصار به عمرو بن عاص حمله کرد. [۳۰]
الاخبارالطوال، ص۱۸۴.
۱۸ - وجود عبدالله در جریان حکمیت۱)در جریان حکمیت نیز علی علیه‌السلام، علت پذیرش آن را زنده ماندن افرادی از جمله عبداللّه بن جعفر دانست. ۲)عبداللّه از جمله کسانی بود که به پای‌بندی عراقیان بر عهد نامه حکمیت، گواهی داد. ۱۹ - امام علی و پذیرش پیشنهاد عبداللهعلی علیه‌السلام به پیشنهاد عبدالله، محمد بن ابی بکر را، که برادر مادری عبداللّه بن جعفر بود، به جای قیس بن سعد، به ولایت مصر منصوب کرد. ۲۰ - شراکت با زبیر و رفع محجوریتبه گفته ابن ابی الحدید چون علی علیه‌السلام خواست عبداللّه را، به سبب اسراف و تبذیر، از تصرف اموالش منع کند، او با زبیر شریک شد و امام، دیگر او را محجور نکرد. [۳۶]
الاخبارالطوال، ص۲۱۵.
۲۱ - قصاص ابن ملجمبعد از شهادت امام علی علیه السلام به دست ابن ملجم، عبداللّه، ابن ملجم را قصاص کرد. [۳۷]
مروج الذهب و معادن الجواهر ج۳، ص۱۶۸.
۲۲ - همراهی امام حسن تا زمان صلحوی تا صلح امام حسن علیه‌السلام با معاویه (در سال ۴۱)، با امام حسن علیه السلام همراه بود. [۳۸]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۱۶۵.
۲۳ - ارتباط با دربار معاویهبا به خلافت رسیدن معاویه، عبداللّه با دربار معاویه در دمشق ارتباط یافت [۳۹]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۷.
و با جمعی از قریش نزد معاویه رفت. معاویه نیز هزار هزار درهم مقرری سالیانه برای وی تعیین کرد. [۴۰]
انساب الاشراف ج۴، ص۱۰۱.
[۴۱]
انساب الاشراف ج۴، ص۳۲۰.
۲۳.۱ - گرفتن لقب سید بنی هاشممعاویه وی را سید بنی هاشم لقب داد، اما عبداللّه چنین لقبی را مختص به امام حسن و حسین علیهماالسلام دانست. ۲۳.۲ - منشأ احترام معاویهاحترام معاویه به عبداللّه بن جعفر برخاسته از تلاش معاویه برای جذب بزرگان و سران قبایل و شاید برای کاستن از مقام فرزندان علی علیه‌السلام، بوده است. [۴۳]
تاریخ اسلام، ص۳۶.
۲۳.۳ - مفاخرات عبدالله با عمرو عاص و یزید۱)در مجالس معاویه، بارها بین عمرو بن عاص و یزید با عبداللّه بن جعفر، مفاخراتی صورت گرفت. ۲)در یکی از این مجالس، که امام حسن و امام حسین نیز حضور داشتند، بین معاویه و عبداللّه مشاجره‌ای رخ داد و عبداللّه به بیان فضیلت علی و خاندانش پرداخت. ۲۴ - ممانعت از مشاجره امام حسین با مروانچون امام حسن علیه السلام به شهادت رسید، مروان از دفن وی در کنار مرقد پیامبر صلوات الله علیه، جلوگیری کرد و عبداللّه، امام حسین را سوگند داد که از مشاجره با مروان بپرهیزد. ۲۵ - ارتباط با دربار یزیددر دوره خلافت یزید، عبداللّه همچنان ارتباط خود را با دربار شام حفظ کرد و یزید سالیانه چهار هزار هزار درهم به وی عطا نمود. عبداللّه نیز این عطایا را در بین اهالی مدینه توزیع می‌کرد. [۵۱]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۸.
[۵۲]
انساب الاشراف ج۴، ص۳۲۰.
[۵۳]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۳۱۶.
۲۶ - نوشتن نامه به امام حسیندر جریان حرکت امام حسین از مکه به سوی کوفه، عبداللّه از جمله کسانی بود که توسط پسرانش، عُون و محمد، برای امام علیه السلام نامه نوشت و آن حضرت را پرچم هدایت و امید مؤمنان خواند و او را از حرکت به سوی کوفیان بر حذر داشت و گفت که پس از این نامه، به امام خواهد پیوست. وی حتی از عامل مکه، عمرو بن سعید، نیز برای امام حسین علیه السلام امان نامه گرفت. [۵۴]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۳۸۷ـ۳۸۸.
[۵۵]
الفتوح ج۵، ص۶۷.
۲۷ - شهادت پسران عبدالله در رکاب امام حسینهرچند که عبداللّه، امام را همراهی نکرد، اما در واقعه کربلا دو فرزندش، عون و محمد، و به قولی عبیداللّه بن عبداللّه، به شهادت رسیدند. [۵۶]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۴۱۹.
[۵۷]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۴۶۶.
[۵۸]
مقاتل الطالبیین، ص۹۱ـ۹۲.
۲۸ - مذاکره با یزید در واقعه حرّهدر سال ۶۳ در واقعه حَرّه، عبداللّه بن جعفر درباره مردم مدینه با یزید مذاکره کرد و کوشید یزید را از خشونت با مردم مدینه بازدارد. یزید خواست وی را، در صورت اطاعت اهالی مدینه، پذیرفت. عبداللّه برای عده‌ای از سران مدینه نامه نوشت و از آنان خواست که متعرض سپاه یزید نشوند. [۵۹]
الطبقات‌الکبیر ج۷، ص۱۴۵.
۲۹ - شهادت دو پسر عبدالله در واقعه حرّهدر واقعه حرّه، سپاه یزید، دو پسر عبداللّه، ابوبکر و عون اصغر، را کشتند. [۶۰]
قاموس‌الرجال ج۶، ص۲۸۷.
۳۰ - بیعت با عبدالله بن زبیربه گفته بلاذری [۶۱]
انساب الاشراف ج۴، ص۳۹۱.
بعد از مرگ یزید، عبداللّه بن جعفر با عبداللّه بن زبیر، بیعت کرد.۳۱ - ارتباط با دربار عبد الملک مروانوی به دربار عبد الملک بن مروان در دمشق نیز آمد‌و‌شد، داشت ، اما سپس مورد بی‌مهری او قرار گرفت و به سبب جفایی که عبد الملک در حقش نمود، در اواخر عمر به تنگدستی گرفتار شد. ۳۲ - مکان اقامت عبداللهعبداللّه بن جعفر یک چند از عمر خود را در بصره و کوفه و شام به سر برد و سرانجام در مدینه اقامت گزید. [۶۴]
کتاب‌الطبقات، ص۲۹.
[۶۵]
کتاب‌الطبقات، ص۳۱.
۳۳ - وفات عبداللهدرباره تاریخ و محل وفات عبداللّه، اختلاف نظر وجود دارد. به روایت مشهورتر، وی در سال ۸۰ هجری [۶۶]
تاریخ الیعقوبی ج۲، ص۲۷۷.
[۶۷]
اسدالغایة فی معرفة الصحابة ج۳، ص۲۰۰.
و به روایات دیگر [۶۸]
کتاب‌الطبقات، ص۳۱.
[۶۹]
اسدالغایة فی معرفة الصحابة ج۳، ص۲۰۰.
در سال ۸۲ یا ۸۴ یا ۸۵ یا ۸۶ در مدینه درگذشت.۳۴ - مدفن عبداللهالف) اَبان بن عثمان، که در آن زمان، امیر مدینه بود، بر پیکر عبدالله، نماز خواند و او را در کنار عمویش عقیل دفن کردند. خانه عقیل که خود نیز در آن دفن شده بود، به تدریج جزو بقیع شد و اکنون قبر این دو بزرگوار کنار یک‌دیگر، مشخص است. [۷۱]
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱.
[۷۲]
اسدالغایة فی معرفة الصحابة ج۳، ص۱۹۸.
ب) به روایتی، عبداللّه بن جعفر در اَبواء (دره‌ای میان مدینه و مکه) درگذشت و سلیمان بن عبد الملک، خلیفه اموی، بر او نماز خواند و او را در آنجا به خاک سپردند. [۷۳]
المعارف، ص۲۰۶.
اما به نظر می‌رسد که در این روایت، وی با عبداللّه دیگری که در سال ۹۹ درگذشته، خلط شده است [۷۴]
انساب الاشراف ج۳، ص۳۴۲.
۳۵ - سن عبداللهاو را هنگام وفات ۹۰ ساله و بنا به روایات دیگر ۹۱ یا ۹۲ یا ۸۰ [۷۵]
انساب الاشراف ج۳، ص۳۴۲.
و به قولی ضعیف ۷۰ ساله نوشته‌اند.۳۶ - خصوصیّات شخصیتی۳۶.۱ - علاقه به موسیقیعبداللّه دوستدار موسیقی بود و سماع آن را ناروا نمی‌دانست. وی از مغنیانی چون بُدَیح، سائب خاثر و نشیط، حمایت کرد. [۷۷]
تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک) ج۵، ص۳۳۶ـ۳۳۷.
[۷۸]
الاغانی ج۸، ص۳۲۱.
[۷۹]
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱.
۳۶.۲ - جواد و خوش اخلاقعبدالله پس از کربلا، به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته مطرح بود. وی بزرگوار، زیرک و نکته‌سنج، خوش خلق، پاک دامن، بسیار بخشنده و ملقب به بحرالجود بود. [۸۰]
الستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱.
او را در زمره چهار بخشنده هاشمی ذکر کرده‌اند [۸۱]
عمدةالطالب فی انساب آل ابی‌طالب، ص۳۶.
[۸۲]
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱ـ۸۸۲.
به گفته یعقوبی [۸۳]
تاریخ الیعقوبی ج۲، ص۲۷۷.
وی حتی یک بار جامه‌های تن خود را به فردی مستحق داد.عبیداللّه بن قیس درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده و حکایاتی نیز درباره جود و سخای او نقل شده است. [۸۵]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۶.
[۸۶]
المنمق فی اخبار قریش، ص۳۷۴ـ۳۷۹.
[۸۷]
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۲.
۳۷ - راوی حدیث۱)عبداللّه از راویان حدیث نیز بود و از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و امام علی علیه السلام و مادر خود اسماء، روایت کرده است. [۸۸]
اسدالغایة فی معرفة الصحابة ج۳، ص۱۹۸.
[۸۹]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۴ـ۴۶۵.
۲)وی احادیثی نقل کرده است، از جمله حدیثی درباره نزول آیه تطهیر و درخواست حضرت زینب برای ورود به اهل بیت و رد آن توسط پیامبر صلوات الله علیه. [۹۰]
مناقب الامام امیرالمؤمنین ج۲، ص۱۳۸.
۳۸ - نقل روایت از عبداللهعدهای نیز از او روایت کرده‌اند. ۳۹ - همسر عبداللهپس از پیامبر صلوات الله علیه، عبدالله همچنان شخص محترمی بود و حضرت زینب صلوات الله علیها، دختر علی بن ابی طالب و نور دیده فاطمه زهرا صلوات الله علیها، از زوجات عبداللّه بن جعفر شد. [۹۲]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۱.
۴۰ - فرزندان عبداللهبرای فرزندان عبداللّه از زینب و دیگر اولاد عبداللّه رجوع کنید به کتاب الطبقات الکبیر. [۹۳]
الطبقات‌الکبیر ج۶، ص۴۶۱ـ۴۶۲.
۴۱ - فهرست منابع• ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۹۶۵/۱۳۸۵. • ابن اثیر، اسد الغایة فی معرفة الصحابة، چاپ محمدابراهیم بنا، محمد احمدعاشور و محمود عبدالوهاب فاید، بیروت ۱۹۸۹/۱۴۰۹. • ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی‌شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱. • ابن حبیب، المنمق فی اخبار قریش، چاپ خورشید احمد فارق، بیروت ۱۹۸۵. • ابن سعد، کتاب الطبقات الکبیر، چاپ علی‌محمد عمر، قاهره ۱۴۲۱/۲۰۰۱. • ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. • ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی‌شیری، بیروت ۱۴۱۵. • ابن عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابی‌طالب، چاپ محمدحسن آل طالقانی، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱. • ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰. • ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶. • ابو الفرج اصفهانی، کتاب الاغانی، قاهره ۱۳۸۳. • ابو الفرج اصفهانی،مقاتل الطالبیین، چاپ سیداحمد صقر، قاهره ۱۳۶۸. • بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰. • محمد تقی تستری، قاموس الرجال، قم ۱۴۱۵. • خلیفة بن خیاط، کتاب الطبقات، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳. • دینوری، الاخبار الطوال، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۹۶۰. • محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۲ـ۱۹۶۷. • محمد بن حسن طوسی، الغیبة، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱. • محمد بن سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲. • علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجواهر، چاپ شارل پلاّ، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۷۹. • محمد بن محمدبن نعمان مفید، الجمل، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴. • محبوب مهدویان، «عبداللّه‌بن جعفربن ابی‌طالب»، تاریخ اسلام، سال ۲، ش ۲، تابستان ۱۳۸۰، قم. • نصر بن مزاحم مفتری، وقعة صفین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲. • محمد بن ابراهیم نعمانی، کتاب الغیبة، چاپ فارس حسون کریم، قم ۱۴۲۲. • محمد بن عمر واقدی، فتوح الشام (منسوب)، بیروت، دارالجیل. • محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی للواقدی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶. • احمد بن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت. ۴۲ - پانویس
۴۳ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «عبدالله بن جعفر»، ص۵۹۰۴. رسول جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ص۳۴۶-۳۴۷. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۳۱۳، برگرفته از مقاله«عبدالله بن جعفر». رده‌های این صفحه : راویان حدیث از پیامبر | محدثان قرن ۱ (قمری)
|